Chính trị học là khoa học đấu
tranh giành, giữ và thực thi quyền lực chính trị; quyền lực chính trị
thuộc về ai? giai cấp nào? đảng phái nào sẽ quyết định hình thức tổ chức, chế
độ thực thi quyền lực của xã hội? Vấn đề “quyền
lực chính trị” trở thành phạm trù cơ bản, giữ vị trí trung tâm trong hệ thống
những khái niệm của Chính trị học. Vậy thế nào là quyền lực?
Quyền
lực chính trị chỉ xuất hiện và tồn tại khi xã hội có sự phân chia thành giai
cấp và đấu tranh giai cấp, còn trước đó, xã hội loài người không có khái niệm
“quyền lực chính trị” mà chỉ tồn tại khái niệm “quyền lực” với ý nghĩa khái
quát là sức mạnh. Quyền lực đã xuất hiện cùng với loài người được tổ chức thành
xã hội và sẽ tồn tại cùng với đời sống xã hội.
Trong
khoa học chính trị, đến nay có nhiều quan điểm, cách tiếp cận khác nhau về
quyền lực. Theo cách tiếp cận vật lý, xuất
phát từ sự tương tác giữa các sự vật, vật chất.
Quyền lực được hiểu là cái vốn có của mọi sự vật có sức mạnh, là cái liên kết
giữa các sự vật với nhau. Quan hệ quyền lực không chỉ là cái vốn có của xã hội
loài người, mà còn là cái vốn có của thế giới tự nhiên.
Theo cách tiếp cận xuất phát từ lòng ham muốn
của con người: ham muốn có sức mạnh chi phối người khác, chỉ huy người khác một
cách vô hạn giống như ham tiền tài, vật chất, tinh thần...Hai tác giả tiêu biểu
theo quan niệm này là B. Russel (1872-1970) – triết gia, nhà logic học người
Anh và Max Weber (1864-1920) – nhà kinh tế chính trị học và xã hội học người
Đức. Theo Russel cho rằng: “Lòng đam mê quyền lực và danh vọng là ước vọng vô
hạn của con người – vì con trăn no mồi thì ngủ yên nhưng loài người thì khác.
Vua Xezơ không thiếu của ngon vật lạ, cung tần mỹ nữ vào lúc ông ta lên đường
đi viễn chinh Aten…”. Còn M.Weber cho rằng "ham muốn trở thành chủ thể
quyền lực có tính phổ biến trong xã hội, do mức tự do hành động của chủ thể quyền
lực rộng hơn khách thể (đối tượng) quyền lực hay cái được của chủ thể quyền lực
lớn hơn đối tượng quyền lực".
Theo cách tiếp cận từ tôn giáo, thần học thì
quyền lực gắn liền với "mệnh trời", "Ý chúa". Trong lịch sử tư tưởng chính trị Trung Quốc cổ đại "mệnh trời
được coi là quyền lực tuyệt đối bao trùm thiên hạ";hay thời
kỳ trung cổ phương Tây, khi nhà thờ có quyền lực cao hơn cả nhà nước thì các
nhà thần học lại coi quyền lực tối cao là thượng đế, quyền lực thượng đế là thứ
quyền lực đứng trên tất cả, thượng đế sáng tạo ra muôn loài, sắp đặt mọi trật
tự thế giới.
Chủ nghĩa Mác – Lênin
dựa trên cách tiếp cận từ phương thức sản xuất, trước hết từ lực lượng sản xuất
trong một hình thái kinh tế xã hội để định nghĩa về quyền lực. Trong định nghĩa về giai cấp, V. L. Lênin đã chỉ ra rằng, giai
cấp này có thể tước đoạt thành quả lao động của giai cấp khác nhờ có địa vị
khác nhau trong hệ thống sản xuất do lịch sử quy định. Ở đây cho thấy quan hệ
quyền lực không chỉ là quan hệ cá nhân mà còn là quan hệ giữa các giai cấp;
giai cấp này có thể chi phối giai cấp khác là do có địa vị ưu thế trong hệ
thống sản xuất xã hội.
Dù quan niệm về quyền lực còn có những điểm
khác nhau, nhưng đều có điểm
thống nhất: quyền lực liên quan đến sức mạnh, sự ảnh hưởng, định hướng, kiểm
soát, quản lý, thống trị...Từ những cách tiếp cận trên, có thể hiểu: Quyền
lực là sức mạnh trong mối quan hệ giữa các chủ thể hành động trong đời sống xã
hội – trong đó chủ thể này có thể chi phối hoặc buộc chủ thể khác (đối tượng)
phục tùng ý chí của mình nhờ có sức mạnh (thể lực, tiền của, trí tuệ,…), vị thế
nào đó trong quan hệ xã hội.
BCT
0 comments: